Problematyka grobownictwa wojennegona obszarze Chełmszczyzny w II Rzeczypospolitej

Jacek Iwańczuk

doi:10.54515/lcp.2023.1.179-202

Авторы

Jacek Iwańczuk Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Chełmie (Poland) Autor https://orcid.org/0009-0007-3828-2065

DOI:

https://doi.org/10.54515/lcp.2023.1.179-202

Ключевые слова:

opieka nad grobami wojennymi, cmentarze wojenne, żołnierskie mogiły

Аннотация

Odrodzona w 1918 roku Rzeczpospolita, borykając się z wieloma problemami natury gospodarczej i społecznej, podjęła działania porządkujące kwestię szeroko rozumianej opieki nad grobami wojennymi. Chodziło głównie o mogiły obrońców ojczyzny z 1920 roku, a także o miejsca wiecznego spoczynku uczestników powstań narodowych z XIX wieku oraz blisko 500tys. mogił poległych w I wojnie światowej żołnierzy obcych armii. W wyniku wspomnianych konfliktów zbrojnych, które toczyły się również na ziemi chełmskiej, pozostały tysiące często anonimowych grobów.

Uporządkowanie tych kwestii zajęło administracji państwowej i samorządowej całe dwudziestolecie międzywojenne, choć niejednokrotnie prowadzone działania nie przyniosły oczekiwanych rezultatów.

Биография автора

Jacek Iwańczuk, Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Chełmie (Poland)

M.A. – a faculty member of the Department of International Relations, The University College of Applied

Библиографические ссылки

Archiwum Akt Nowych MWRiOP (zespół Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego), sygn. 659 – m.in. instrukcje o zakładaniu cmentarzy.

Archiwum Państwowe w Lublinie: sygn. 35.403.0.5.10.3187–3234 (AP 35.403.0.5.10. 3187–3234).

Sprawy niemieckich mogił i cmentarzy wojennych w korespondencji z Wydziałem Konsularnym Ambasady Niemieckiej – AP w Lublinie sygn. 35.403.0.5.10.3234.

Pismo Wojewody Lubelskiego L: 7474/ II datowane na 25.09.1922 r. – AP w Lublinie sygn. 35.403.0.5.10.3204, k. 12.

Protokół z 9.08.1933 r. z wykonanych prac po ekshumacji – AP w Lublinie sygn. 35.403.0.5.10.3229, k. 416.

Kosztorys ekshumacji opracowany w Lublinie 4.02.1926 r. – AP w Lublinie sygn. 35.403.0.5.10, zespół 3228, k. 114.

Preliminarz na ogrodzenie cmentarza wojennego na Górce Katedralnej w Chełmie z dnia 1.03.1925 r. – AP w Lublinie sygn. 35.403.0.5.10, zespół nr 3222, k. 66.

Pismo z dnia 10.04.1923 r. przygotowane na konferencję Kierowników Referatów Grobownictwa wojennego w Oddziale Głównym Grobów Wojennych – Departament I Ministerstwa Robót Publicznych – AP w Lublinie sygn. 35.403.0.5.10, zespół nr 3222, k. 1.

Archiwum parafialne w Dorohusku (Apar).

Konwencja dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej (Dz. U. 1927 nr 21. poz. 161) – Rozdział II „O jeńcach wojennych”, art. 19.

Tekst konwencji genewskiej opublikowanej zarządzeniem Prezydenta RP z dnia 26 stycznia 1927 r. w sprawie opublikowania Międzynarodowej Konwencji Genewskiej z 6 lipca 1906 r. O polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych (Dz. U. nr 28. poz. 225

Traktat pokoju między mocarstwami Sprzymierzonemi i Skojarzonemi i Niemcami. Wersal 28 czerwca 1919 r. (Dz. U. 1920 nr 35. poz. 200) – Dział II, art. 225 i 226, ust. 1, 2.

Traktat Pokoju z dnia 18 marca 1921 r. między Polską a Rosją i Ukrainą podpisany w Rydze dnia 18 marca 1921 r. (Dz. U. 1920 nr 49. poz. 300).

Traktat Pokoju Między Mocarstwami Srzymierzonemi i Skojarzonemi i Niemcami, Podpisany w Wersalu Dnia 23 czerwca 1919 r. (Dz. U. 1920 nr 35. poz. 200) - Dział II, art. 225 i 226, ust. 1, 2.

Ustawa o zatwierdzeniu zgłoszonego przez rząd Polski w dniu 28 czerwca 1919 r. przystąpieniu Rzeczypospolitej do międzynarodowej konwencji o polepszeniu losów chorych i rannych w armiach czynnych podpisanej w Genewie dnia 6 lipca 1906 r. (Dz. U. 1926 nr 83. poz. 462).

Ustawa z dnia 26.12.1912 r., dotycząca powinności wojennych – Dz. U. p. nr 236 z 31.12.1912 r.

Ustawa z dnia 28 marca 1933 r. O grobach i cmentarzach wojennych – Dz. U. 1933 Nr 39 poz. 311.

Duda, O. (1995). Cmentarze I wojny światowej w Galicji Zachodniej 1914–1918. Warszawa.

Engrave.pl, Historia polskich nieśmiertelników. https://engrave.pl/historia-polskich-niesmiertelnikow-wzory-daty/, 28.03.2023.

Frodyma, R. (1995–1998). Galicyjskie Cmentarze Wojenne, T. I–III, Pruszków.

Kałużna, J. (2015). „Czerwony, bolszewik... człowiek? Upamiętnienia symboliczne a miejsca spoczynku i pamięci żołnierzy Armii Czerwonej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej: naruszenia umowy między rządem Rzeczypospolitej Polskiej a rządem Federacji Rosyjskiej o grobach i miejscach pamięci ofiar wojen i represji”. W: Środkowoeuropejskie Studia Polityczne, nr 1731–7517, t. 4.

Kuzak, R. Ceny i koszty życia w II RP, Wielka Historia. https://wielkahistoria.pl/ceny-i-koszty-zycia-w-ii-rp-na-co-nasi-pradziadkowie-wydawali-ciezko-zarobione-pieniadze/, 10.03.2023.

Medaliony Armii Czerwonej i osobiste znaki identyfikacyjne Wehrmachtu. http://www.soldat.ru/doc/search/med.html, 28.03.2023.

Mikołajczyk, J. (2014). „Ochrona grobów ofiar wojen jako komponent polityki pamięci prowadzonej przez państwo: podstawy prawne i przykłady realizacji”. W: Przegląd Zachodni, 0033-2437, nr 2.7.

Pająk, J.Z. (2018). Zarys dziejów społecznych ziem polskich 1914–1918 – Galicja. W: W. Mędrzecki (red.). Studia nad historią społeczną ziem polskich 1914–1918. Warszawa: Instytut Historii PAN.

Schubert, J. (2009). „Organizacja grobownictwa wojennego w Monarchii Austro-Węgierskiej. Dziewiąty wydział grobów wojennych (Kriegsgräber – Abteilung) przy Ministerstwie Wojny – powstanie i działalność w latach 1915–1918”. W: Czasopismo Techniczne Architektura, 3–A, z. 13.

Szymoniczek, J. (2015). „Instytucjonalizacja współpracy w zakresie grobownictwa wojennego”. W: Rocznik Polsko-Niemiecki. 1230–4360, nr 23.

Truszkowski, B. (2020). „Z prac nad prawnym uregulowaniem ochrony i opieki nad grobami wojennymi w II Rzeczypospolitej”. W: Czasopismo Prawno-Historyczne, t. 72, nr 2.

Ziemiński, Z., Medalion śmierci – historia sowieckich nieśmiertelników. https://rusmil.net/main/pl/artykuly/73/_medalion_smierci_historia_sowieckich_niesmiertelnikow.html, 28.03.2023.