The problems of the military tombs in the Chełm area in theperiod of the Second Polish Republic
DOI:
https://doi.org/10.54515/lcp.2023.1.179-202Keywords:
care of military graves, war cemeteries, soldier gravesAbstract
Revived in 1918, Polish Republic facing many economic and social problems, started to take steps connected with widely understood ordering of military tombs. Within the range of this undertaking there were graves of defenders of the fatherland from 1920 as well as resting places of the participants of national uprisings from the 19th century, and about 500 000 graves of foreign army soldiers who died in in the First World War. All of these military conflicts covered the Chełm region and left thousands of unnamed tombs. Putting these issues in order by the state administration and local government took the time covering 20 years between the wars, unfortunately in many cases in an impermanent way.
References
Archiwum Akt Nowych MWRiOP (zespół Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego), sygn. 659 – m.in. instrukcje o zakładaniu cmentarzy.
Archiwum Państwowe w Lublinie: sygn. 35.403.0.5.10.3187–3234 (AP 35.403.0.5.10. 3187–3234).
Sprawy niemieckich mogił i cmentarzy wojennych w korespondencji z Wydziałem Konsularnym Ambasady Niemieckiej – AP w Lublinie sygn. 35.403.0.5.10.3234.
Pismo Wojewody Lubelskiego L: 7474/ II datowane na 25.09.1922 r. – AP w Lublinie sygn. 35.403.0.5.10.3204, k. 12.
Protokół z 9.08.1933 r. z wykonanych prac po ekshumacji – AP w Lublinie sygn. 35.403.0.5.10.3229, k. 416.
Kosztorys ekshumacji opracowany w Lublinie 4.02.1926 r. – AP w Lublinie sygn. 35.403.0.5.10, zespół 3228, k. 114.
Preliminarz na ogrodzenie cmentarza wojennego na Górce Katedralnej w Chełmie z dnia 1.03.1925 r. – AP w Lublinie sygn. 35.403.0.5.10, zespół nr 3222, k. 66.
Pismo z dnia 10.04.1923 r. przygotowane na konferencję Kierowników Referatów Grobownictwa wojennego w Oddziale Głównym Grobów Wojennych – Departament I Ministerstwa Robót Publicznych – AP w Lublinie sygn. 35.403.0.5.10, zespół nr 3222, k. 1.
Archiwum parafialne w Dorohusku (Apar).
Konwencja dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej (Dz. U. 1927 nr 21. poz. 161) – Rozdział II „O jeńcach wojennych”, art. 19.
Tekst konwencji genewskiej opublikowanej zarządzeniem Prezydenta RP z dnia 26 stycznia 1927 r. w sprawie opublikowania Międzynarodowej Konwencji Genewskiej z 6 lipca 1906 r. O polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych (Dz. U. nr 28. poz. 225
Traktat pokoju między mocarstwami Sprzymierzonemi i Skojarzonemi i Niemcami. Wersal 28 czerwca 1919 r. (Dz. U. 1920 nr 35. poz. 200) – Dział II, art. 225 i 226, ust. 1, 2.
Traktat Pokoju z dnia 18 marca 1921 r. między Polską a Rosją i Ukrainą podpisany w Rydze dnia 18 marca 1921 r. (Dz. U. 1920 nr 49. poz. 300).
Traktat Pokoju Między Mocarstwami Srzymierzonemi i Skojarzonemi i Niemcami, Podpisany w Wersalu Dnia 23 czerwca 1919 r. (Dz. U. 1920 nr 35. poz. 200) - Dział II, art. 225 i 226, ust. 1, 2.
Ustawa o zatwierdzeniu zgłoszonego przez rząd Polski w dniu 28 czerwca 1919 r. przystąpieniu Rzeczypospolitej do międzynarodowej konwencji o polepszeniu losów chorych i rannych w armiach czynnych podpisanej w Genewie dnia 6 lipca 1906 r. (Dz. U. 1926 nr 83. poz. 462).
Ustawa z dnia 26.12.1912 r., dotycząca powinności wojennych – Dz. U. p. nr 236 z 31.12.1912 r.
Ustawa z dnia 28 marca 1933 r. O grobach i cmentarzach wojennych – Dz. U. 1933 Nr 39 poz. 311.
Duda, O. (1995). Cmentarze I wojny światowej w Galicji Zachodniej 1914–1918. Warszawa.
Engrave.pl, Historia polskich nieśmiertelników. https://engrave.pl/historia-polskich-niesmiertelnikow-wzory-daty/, 28.03.2023.
Frodyma, R. (1995–1998). Galicyjskie Cmentarze Wojenne, T. I–III, Pruszków.
Kałużna, J. (2015). „Czerwony, bolszewik... człowiek? Upamiętnienia symboliczne a miejsca spoczynku i pamięci żołnierzy Armii Czerwonej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej: naruszenia umowy między rządem Rzeczypospolitej Polskiej a rządem Federacji Rosyjskiej o grobach i miejscach pamięci ofiar wojen i represji”. W: Środkowoeuropejskie Studia Polityczne, nr 1731–7517, t. 4.
Kuzak, R. Ceny i koszty życia w II RP, Wielka Historia. https://wielkahistoria.pl/ceny-i-koszty-zycia-w-ii-rp-na-co-nasi-pradziadkowie-wydawali-ciezko-zarobione-pieniadze/, 10.03.2023.
Medaliony Armii Czerwonej i osobiste znaki identyfikacyjne Wehrmachtu. http://www.soldat.ru/doc/search/med.html, 28.03.2023.
Mikołajczyk, J. (2014). „Ochrona grobów ofiar wojen jako komponent polityki pamięci prowadzonej przez państwo: podstawy prawne i przykłady realizacji”. W: Przegląd Zachodni, 0033-2437, nr 2.7.
Pająk, J.Z. (2018). Zarys dziejów społecznych ziem polskich 1914–1918 – Galicja. W: W. Mędrzecki (red.). Studia nad historią społeczną ziem polskich 1914–1918. Warszawa: Instytut Historii PAN.
Schubert, J. (2009). „Organizacja grobownictwa wojennego w Monarchii Austro-Węgierskiej. Dziewiąty wydział grobów wojennych (Kriegsgräber – Abteilung) przy Ministerstwie Wojny – powstanie i działalność w latach 1915–1918”. W: Czasopismo Techniczne Architektura, 3–A, z. 13.
Szymoniczek, J. (2015). „Instytucjonalizacja współpracy w zakresie grobownictwa wojennego”. W: Rocznik Polsko-Niemiecki. 1230–4360, nr 23.
Truszkowski, B. (2020). „Z prac nad prawnym uregulowaniem ochrony i opieki nad grobami wojennymi w II Rzeczypospolitej”. W: Czasopismo Prawno-Historyczne, t. 72, nr 2.
Ziemiński, Z., Medalion śmierci – historia sowieckich nieśmiertelników. https://rusmil.net/main/pl/artykuly/73/_medalion_smierci_historia_sowieckich_niesmiertelnikow.html, 28.03.2023.
