Język na usługach propagandy – o nowomowie we współczesnym rosyjskim dyskursie politycznym
DOI:
https://doi.org/10.54515/lcp.2025.1.39-57Słowa kluczowe:
nowomowa, propaganda, dyskurs polityczny, język rosyjski, manipulacja językowaAbstrakt
Artykuł podejmuje problem funkcjonowania nowomowy w oficjalnym rosyjskim dyskursie politycznym i medialnym po 2022 roku. Punktem wyjścia jest koncepcja George’a Orwella, według której nowomowa stanowi język podporządkowany ideologii totalitarnej, eliminujący możliwość samodzielnego myślenia. Analiza opiera się na audycjach propagandowych, wystąpieniach polityków – w tym Władimira Putina – oraz artykułach prasowych publikowanych w przestrzeni internetowej. Celem opracowania jest ukazanie mechanizmów i środków manipulacji językowej, które pozwalają kreować czarno-biały obraz rzeczywistości, oparty na opozycji „my – oni”. Szczególną uwagę poświęcono wykorzystaniu stereotypowych klisz językowych, słów-symboli, eufemizmów, deformacji semantycznej oraz odwołań do religii i historii, które intensyfikują przekaz emocjonalny kosztem informacyjnego. Przedstawione przykłady dowodzą, że język rosyjskiej propagandy pełni funkcję perswazyjno-rytualną, służąc legitymizacji działań wojennych i konsolidacji społeczeństwa wokół władzy, a zarazem stanowi narzędzie manipulacji i dezinformacji.
Bibliografia
Barańczak, S. (1975). „Słowo-perswazja-kultura masowa”. W: Twórczość, nr 7.
Bralczyk, J. (1996). Język na sprzedaż. Warszawa.
Bralczyk, J. (2000). Manipulacja językowa. W: Z. Bauer, E. Chudziński (red.). Dziennikarstwo i świat mediów. Kraków.
Bralczyk, J. (2002). O języku polskiej propagandy politycznej lat siedemdziesiątych. Warszawa.
Bralczyk, J. (2003). O języku polskiej polityki lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. Warszawa.
Bralczyk, J. (2007). O języku propagandy i polityki. Warszawa.
Głowiński, M. (1990). Nowomowa po polsku. Warszawa.
Głowiński, M. (1991). Marcowe gadanie. Komentarze do słów. 1966–1971. Warszawa.
Głowiński, M. (2009). Nowomowa i ciągi dalsze. Szkice dawne i nowe. Kraków.
Grice, H.P. (1980). Logika a konwersacja. W: B. Stanosz (red.). Język w świetle nauki. Warszawa.
Post Margarity Simonian na platformie X. https://twitter.com/m_simonyan/status/1572168609555701760, 15.07.2024.
Sławiński, J. (red.) (1988). Słownik terminów literackich. Wrocław.
Zybatow, L.N. (1995). Russisch im Wandel. Die russische Sprache się der Perestrojka. Wiesbaden.
Арутюнова, Н.Д. (1988). Типы языковых значений. Оценка. Событие. Факт. Москва.
В США раскрыли, чего Запад хочет от России. https://www.gazeta.ru/politics/news/2024/01/29/22213795.shtml, 15.07.2024.
ВС России наносят удары и по гражданской инфраструктуре: Минобороны РФ дезинформирует. https://fip.am/ru/18395, 15.07.2024.
Вся надежда на голод - у Путина проговорились о планах относительно Украины. https://www.youtube.com/watch?v=C-iiFBaQETA, 15.07.2024.
Гладков: в регионах России приняли более 13 тысяч белгородских детей. https://yamal-media.ru/news/gladkov-v-regionah-rossii-prinjali-bolee-13-tysjach-belgorodskih-detej, 15.07.2024.
Дуличенко, А.Д. (1994). Русский язык конца XX столетия. München.
Земская, Е.А. (1996а). „Клише новояза в языке постсоветского общества”. W: Вопросы языкознания, nr 3.
Земская, Е.А. (1997). Активные тенденции словопроизводства. W: Е. Ширяев (red.). Русский язык. Opole.
Земская, Е.А. (red.). (1996b). Русский язык конца XX столетия (1985-1995). Москва.
Иван Охлобыстин о войне. https://starsaboutwar.in.ua/ru/ivan-okhlobystin, 15.07.2024.
Историк Эйдельман: в Украине нацизма нет, а вот в России есть все признаки фашизма. https://war.obozrevatel.com/istorik-ejdelman-v-ukraine-natsizma-net-a-vot-v-rossii-est-vse-priznaki-fashizma.htm, 15.07.2024.
Копнина, Г.А. (2007). Речевое манипулирование. Москва.
Кронгауз, М.А. (1993). Новейшая история русского языка: эпоха социализма. W: S. Gajda (red.). Języki słowiańskie wobec współczesnych przemian w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Opole.
Кто-то перед смертью ехал на велосипеде. Кто-то гулял парой Буча. Депутат местного совета Катерина Украинцева — о том, как этот город жил под российской оккупацией. https://meduza.io/feature/2022/04/03/kto-to-pered-smertyu-ehal-na-velosipede-kto-to-gulyal-paroy, 15.07.2024.
Лавров заявил о стремлении США и НАТО уничтожить Россию. https://www.rbc.ru/rbcfreenews/63aa866a9a79471a2606f5ba, 15.07.2024.
Маргарита Симоньян призывает к тотальной цензуре и рассказывает о своем пионерском детстве. https://www.youtube.com/watch?v=BPbY4IWb5Qc, 15.07.2024.
Мизулина: запрет - это свобода, https://www.youtube.com/watch?v=gjZhF-VKS0o, 15.07.2024.
Минобороны РФ сообщило о сдетонировавшем боезапасе на крейсере "Москва". https://www.interfax.ru/russia/834853, 15.07.2024.
Мы не требуем, чтобы Зеленский сдавался. Требуем прекратить сопротивление». https://www.gazeta.ru/politics/2022/05/02/14806640.shtml, 15.07.2024.
На „Первом канале” украинцев назвали „людьми второго сорта”. Теперь z-сообщество обсуждает, является ли это фашизмом или нет. https://www.agents.media/na-pervom-kanale-ukraintsev-nazvali-lyudmi-vtorogo-sorta-teper-z-soobshhestvo-obsuzhdaet-yavlyaetsya-li-eto-fashizmom-ili-net/, 15.07.2024.
На „Первом канале» украинцев назвали «людьми второго сорта”. Теперь z-сообщество обсуждает, является ли это фашизмом или нет. https://www.agents.media/na-pervom-kanale-ukraintsev-nazvali-lyudmi-vtorogo-sorta-teper-z-soobshhestvo-obsuzhdaet-yavlyaetsya-li-eto-fashizmom-ili-net/ , 15.07.2024.
Новости Киселева: Россия способна превратить США в радиоактивный пепел. https://www.youtube.com/watch?v=8a5Wqh2Lj_s , 15.07.2024.
Обращение Президента Российской Федерации. http://kremlin.ru/events/president/news/67843, 15.07.2024.
Потерь в вооруженных силах России нет. Как продвигается операция на Украине. https://www.gazeta.ru/army/2022/02/25/14577229.shtml, 15.07.2024.
Президент РФ заявил, что в операции на Украине участвуют только профессионалы. https://www.interfax.ru/russia/826579, 15.07.2024.
Против нас воюют силы зла, это силы тьмы, сатанинские силы — Дмитрий Певцов мобилизованным. https://svtv.org/online/protiv-nas-voiuiut-sily-zla-eto-sily-tmy-sataninskiie-sily-dmitrii-pievtsov-mobilizovannym/, 15.07.202.
Путин назвал традиционные ценности фундаментом российского бытия. https://www.vedomosti.ru/society/news/2024/03/06/1024121-traditsionnie-tsennosti-fundamentom, 15.07.202.
Путин сравнил себя с Петром I и назвал своей задачей возвращение территорий. https://www.bbc.com/russian/news-61749842, 15.07.2024.
Путин: “Нет больше той любви, как если кто положит душу свою за друзей своих”. https://www.slavicsac.com/2022/03/20/putin-crimea-luzhniki/,15.07.2024.
Путин: для России неприемлемо, чтобы детям навязывали извращения. https://tass.ru/politika/15921455, 15.07.2024.
Румянцева, Т.Г. (2012). Русский язык: от советского «новояза» к культурным «нормам» глобального общества, Материалы III Международной научно-практической конференции 29—31 марта 2012 г.. Минск.
Сарнов, Б. (2005). Наш советский новояз. Москва.
Силы ДНР и ЛНР при поддержке РФ движутся вглубь Украины по двум направлениям. https://www.interfax.ru/world/824554, 15.07.2024.
Сковородников, А.П. (2017). Экология русского языка. Словарь лингвоэкологических терминов. Москва.
Соловьев назвал Украину и Запад слугами сатаны и призвал их уничтожить как Содом и Гоморру. https://www.agents.media/soloviev-propaganda-satan-servants/, 15.07.2024.
Стенограмма выступления Владимира Путина 30 сентября 2022. https://www.kp.ru/daily/27452.5/4655517/, 15.07.2024.
У россиян заявили, что Мариуполь умышленно разрушили для "очищения от скверны красивостей". https://news.liga.net/politics/video/u-rossiyan-zayavili-chto-mariupol-umyshlenno-razrushili-dlya-ochischeniya-ot-skverny-krasivostey, 15.07.2024.





