Uwagi do genealogicznej klasyfikacji języków słowiańskich – polski vs ukraiński vs rosyjski
DOI:
https://doi.org/10.54515/lcp.2025.1.25-38Słowa kluczowe:
języki słowiańskie, genealogiczna klasyfikacja języków słowiańskich, cechy fonetyczne, cechy morfologiczneAbstrakt
W artykule omówiono genezę języka ukraińskiego w kontekście historycznym, politycznym i lingwistycznym, podkreślając jego odrębność od języka rosyjskiego, wbrew utrwalonym stereotypom, których źródłem są rosyjska propaganda i sowiecka narracja o „bratnich narodach”. Autor, opierając się na dotychczasowym stanie badań, podważa mit o istnieniu wspólnego języka staroruskiego, z którego miałyby wyewoluować języki rosyjski, ukraiński i białoruski. Wskazuje, że ukraiński rozwijał się niezależnie, posiadając wiele cech wspólnych z językami zachodniosłowiańskimi, zwłaszcza polskim i słowackim, a nie z rosyjskim. Historyczne próby rusyfikacji, jak zakazy wydawania książek w języku ukraińskim i manipulacje historyczne, miały na celu eliminację odrębnej tożsamości językowej Ukrainy.
Artykuł analizuje także klasyfikację języków słowiańskich, wskazując, że wielu językoznawców – szczególnie rosyjskich – zaniżało znaczenie ukraińskiego jak oddzielnego języka. Ukraińscy badacze, tacy jak Stepan Smal-Stocki czy Jurij Szewelow, mimo sowieckich represji, starali się w sposób naukowy udowodnić odrębność języka ukraińskiego. Autor przedstawia także fonetyczne, gramatyczne i leksykalne różnice i podobieństwa między ukraińskim a innymi językami słowiańskimi, akcentując na tym, że język ukraiński ma więcej cech wspólnych z językiem polskim czy białoruskim niż z rosyjskim.
Bibliografia
Andersen, H. (1975). “Towards a typology of change: bifurcating changes and binary relations”. W: Historical Linguistics. Proceedings of the First International Conference on Historical Linguistics, 1–2, ed. by John M. Anderson and Charles Jones, vol. 2.
Blahoslaw, J. (1857). Grammatika česká, z rukopisu wydali. I. Hradila J. Jireček (red.). Widen: Tiskem L. Grunda. https://archive.org/details/janablahoslawag00blahgoog/page/n7/mode/1up?view=theater, 10.06.2025.
Brückner, А. (1927). Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.
Ciechanowski, G. (2009). Polska a wielonarodowe struktury wojskowe NATO i Unii Europejskiej. W: Podgórzańska R. (red.). Polityka zagraniczna Polski w warunkachczłonkostwa w UniiEuropejskiej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Dalewska-Greń, H. (1997). Języki słowiańskie. Warszawa.
Dobrovský, J. (2018). Geschichte der Böhmischen Spracheund Ältern Literatur. London: Forgotten Books.
Moszyński, L. (2012). Wstęp do filologii słowiańskiej. Warszawa: PWN.
Schleicher, A. (1863). Die Darwin’sche Theorie und die Sprachwissenschaft. Leipzig: Verlag von W. Engelmann.
Shevelov, G. Y. (1964). A Prehistory of Slavic. The historical phonołogy of common Slavic. Heidelberg: Carl Winter Universitatsverlag.
Stieber, Z. (1979). Zarys gramatyki porównawczej języków słowiańskich. Warszawa: PAN.
Szczerbij, N. (2022). „Hybrydalne formy czasownikowe w języku polskim i ukraińskim”. W: Poradnik Językowy. Zeszyt specjalny, t. 1.
Trochimczuk, S. (1998). „Geopolityczna rola i miejsce Ukrainy w Europie w kontekście partnerstwa polsko-ukraińskiego”. W: Polska i jej sąsiedzi wobec przemian cywilizacyjnych i geopolitycznych. Biuletyn „Geopolitical Studies, z. 4.
Wojsznis, P. (2022). Język ukraiński ma więcej wspólnego z polskim niż myślisz. https://pl.babbel.com/pl/magazine/jezyk-ukrainski-jezyk-polski, (10.06.2025).
Демська, О. (2021). Голова Нацкомісії зі стандартів державної мови: «думаю, що ми не перейдемо на латиницю». https://www.radiosvoboda.org/a/news-demska-pro-perekhid-na-latynytsiu/31119517.html, (24.02.2021).
Друль, О. (2024). Не заперечена теорія ґенези української мови Шевельова. https://zbruc.eu/node/118155 , 06.09. 2025.
Кононенко, І. (2012). Українська та польська мови: контрастивне дослідження. Warszawa: Wydawnictwo UW.
Мавродин, В. (1950). „Основные этапи этнического развития русскогонарода”. W: Вопросы Истории, nr 4.
Мельничук, А. (1986). Историческая типология славянских языков: Фонетика, словообразование, лексика и фразеологія. Киев: Наукова думка.
Павловскій, Ал. (1818). Грамматика малороссійскаго нарђчія, или Грамматическое показаніе существеннЂйшихъ отличій, отдалившихъ Малороссійское нарЂчіе отъ чистаго Россійскаго языка, сопровождаемое разными по сему предмЂту замЂчаніями и сочинЂніями. Санктпетербургђ: Вътипографїи В. Плавильщикова,
Смаль-Стоцький, С. (1927). Розвиток поглядів про сім’ю слов’янських мов і їх взаємне споріднення. Прага.
Смотрицький, М. (1979). Граматика слов’янська (1619). Підготовка факсимільного видання В. Німчуkа. Київ: «наукова думка».
Тищенко, К. (2012). „Правда про походження української мови”. W: Український тиждень, nr 39 (256).
Ужевич, І. (1970). Граматика слов’янська (за вид. «Граматика слов’янська І. Ужевича. Київ.
Шевельов, Ю. (2001). Я – мене – мені… (і довкруги). Спогади. t. 2, Харків, Нью-Йорк: Видання часопису «Березіль», Видавництво М. П. Коць.
Шэрах, Ю. (2012). „Праблемы фармаваньня беларускай мовы”, tum. А. Кузьміч. W: Arche. Пачатак, nr 6.
Щербій, Н. (2022). „Взаємовпливи російської та польської мов на вживання гібридних форм дієслова в українській мові”. W: Актуальні аспекти міжмовних відносин у сучасній наукові парадигмі. Київ.
