Język jako źródło wyzwolenia i język jako źródło kontroli

Abstrakt

Myślimy i porozumiewamy się dzięki językowi, który umożliwia użytkownikom wymianę poglądów i wyrażanie emocji. Bez języka nie byłby możliwy rozwój ludzkości – jest on bowiem źródłem postępu, ale też środkiem kontroli. Wyraża naszą tożsamość, która przybiera różne formy, odzwierciedla obowiązujący w danej społeczności system wartości, a także sposób, w jaki postrzegamy świat i otaczających nas ludzi. Często jednak staje się narzędziem nacisków politycznych, społecznych, kulturowych oraz ideologicznych.

Artykuł wyjaśnia, dlaczego na przestrzeni dziejów przedstawiciele władzy starali się poprzez język (tj. kontrolując edukację, kulturę) wpływać na kształtowanie poczucia tożsamości człowieka. Wystarczy wspomnieć o doświadczeniach Polaków z czasów zaborów  – o procesach rusyfikacji i germanizacji, które miały doprowadzić do powolnego wynarodowienia. O tym, że język może być źródłem manipulacji politycznej, ideologicznej, możemy przekonać się także dzisiaj, obserwując choćby sposób przedstawiania przez Rosję wojny na Ukrainie. Czy można zatem twierdzić, że język jest obecnie wykorzystywany przez różne grupy interesu, które manipulują społeczeństwem, by zrealizować własne cele?

Należy także zwrócić uwagę na publiczne propagowanie modelu permisywnego (charakterystycznego dla kultury zachodniej), który nie spotyka się z powszechną akceptacją, a jego zasadność jest czasami wręcz kwestionowana. Mimo że wszystkie media, w tym społecznościowe, były wykorzystywane do promowania takiego stylu zachowania, dziś coraz częściej prezentują konserwatywną wizję świata. To pokazuje, że musimy wykazywać się sceptycyzmem, że nie powinniśmy kierować się uprzedzeniami, stereotypami czy przyjmować bezkrytycznie narzucanych nam opinii mających często źródło w ideologiach ortodoksyjnych.