Nowy wymiar STRACHU: Analiza konceptualna i intermedialna

Abstrakt

W tym artykule przedstawiono nowe, intermedialne spojrzenie na wielowymiarowe pojęcie strachu w twórczości literackiej współczesnego pisarza amerykańskiego Stephena Kinga. Skomplikowana i sprzeczna natura strachu leży u podstaw popularnego gatunku literackiego – horroru. Wieloaspektowy charakter gatunku horroru świadczy o jego wrodzonej złożoności, szczególnie jeśli chodzi o eksplorację strachu. W artykule omówiono następujące kluczowe funkcje horroru: 1) wyraźne określenie skojarzeń wynikających z doświadczenia strachu, 2) zapewnienie usystematyzowanego tła metodologicznego do badania danej emocji oraz 3) zapewnienie podatnego gruntu dla introspekcji społecznej. Uzasadniono, że refleksyjny charakter tekstów literackich czyni je reprezentatywnym repozytorium objaśniania konkretnych pojęć czy odczuć społecznych, stąd rosnąca liczba utworów literackich odzwierciedlających jedną z podstawowych ludzkich emocji – strach. Koreluje to ze współczesnymi wyzwaniami społecznymi, gospodarczymi i technologicznymi, które miały istotny wpływ na kształt ostatnich kilku dekad. Przeprowadzone badania wykazały, że zmiany i modyfikacje w postrzeganiu strachu znalazły swoje odzwierciedlenie w literaturze grozy. Analiza lub leksykalna i semantyczna leksemów stosowanych przez S. Kinga do określenia strachu pozwoliła na wytyczenie rdzenia i peryferii pojęcia STRACH. Stosując perspektywę intermedialną i techniki interpretacji tekstu, ustaliliśmy kluczową rolę wizualnych i słuchowych systemów sensorycznych w reprezentacji omawianego pojęcia przez autora i jego dalszym odbiorze przez czytelników. Główny wniosek artykułu pozwala spojrzeć na pojęcie STRACH jako złożony artefakt semiotyczny i językowy, emocję pierwotną i wieloaspektowe zjawisko psycholingwistyczne. Zatem koncepcja STRACH przypomina skomplikowany system semiotyczny, który integruje różne środki werbalne i niewerbalne. W artykule strach rozumiany jest jako reakcja nerwowa i fizyczna będąca odpowiedzią na wewnętrzne i zewnętrzne źródła zagrożenia, a także ucieleśnienie szacunku, oszołomienia i rozpaczy ugruntowanych w różnych układach sensomotorycznych. Strach, będący złożonym zjawiskiem psycholingwistycznym o charakterze multimodalnym, jest dynamicznie reprezentowany w prozie literackiej za pomocą różnych narzędzi intermedialnych, które ewoluują w odpowiedzi na zmiany społeczne, polityczne i ekonomiczne współczesnego świata.